Złoże „Górka Lubartowska-Niedźwiada” (E Polska) jako potencjalne źródło surowca glaukonitowego

The main subject of research in this paper is glauconite with its useful parameters, which is the object of exploitation in the “Górka Lubartowska-Niedźwiada” deposit. The main glauconitic horizon (lower Eocene) is built by loamy fine-grained and medium greenish sands with marine fauna and fragments of amber (ca. 7 m thick). Thin lamins and pockets of silts containing phosphorites and also glauconitic sands with underlaying very thin quartz-glauconitic sands are found at the bottom of this layer. The glauconite deposit in “Górka Lubartowska-Niedźwiada” is an amount of ca. 30% by volume of the main glauconitic horizon. Glauconite of the 1M polytype (XRD) shows large granulometric and morphological differentiation (SEM-EDS). It frequently contains aggregations of euhedral or framboidal pyrite grains (RS), which is indicative of the euxinic nature of the formation environment of the rocks under study. The individual glauconite grains show distinct chemical variability, manifested in a lower share of Al2O3 and an increased content of MgO and CaO (EPMA, XRF). At the same time, a large share of K2O (above 8% by weight) allows it to be included in highly matured glauconite, thus it can be considered as a potential raw material for the production of mineral fertilizers. The association of glauconite with phosphates (SEM-EDS) and anatase inclusions in the grains of glauconite (RS) indirectly point to the contribution of the decomposing organic matter to the formation of grains of this mineral. The xylite fragments preserved in the sediment show a low degree of coalification, which is typical of soft lignite. This also shows that the transformation process was taking place under a relatively small overburden.Złoże piasków glaukonitowych „Górka Lubartowska-Niedźwiada” znajduje się na obszarze Niziny Podlaskiej (E Polska). Właściwy horyzont glaukonitowy (dolny eocen) budują silnie zailone, drobno- i średnioziarniste piaski, barwy zielonkawej, zawierające faunę morską a także okruchy bursztynu (ok. 7 m miąższości). W spągu tych osadów pojawiają się drobne laminy i soczewki zailonego, zdiagenezowanego mułku glaukonitowego z otoczakami i konkrecjami fosforytów oraz warstwa drobno- i średnioziarnistych piasków glaukonitowych, podścielona bardzo drobną laminą zwartego piaskowca kwarcowo-glaukonitowego. Badaniom poddano piaski kwarcowo-glaukonitowe, próbki piaskowca kwarcowo-glaukonitowego oraz 10 drobnych kawałków ksylitu z osadów czwartorzędowych dolnych. Glaukonit obecny w tych osadach w politypie 1M wykazuje duże zróżnicowanie granulometryczne i morfologiczne. Tworzy formy agregatowe, zazwyczaj zawierające framboidalne lub euhedralne kryształy pirytu wskazujące na euksyniczny charakter środowiska powstawania badanych skał. Glaukonit ten zawiera wyraźnie niższy udział glinu (Al2O3), natomiast podwyższony udział magnezu (MgO) i wapnia (CaO). W analizowanych ziarnach glaukonitu średni udział K2O jest wysoki, zatem można go zaliczyć do glaukonitu wysoko dojrzałego. Mimo stosunkowo wysokiej zawartości żelaza może być on potencjalnym surowcem do produkcji nawozów mineralnych. Asocjacja glaukonitu z fosforanami (SEM-EDS) oraz wrostki anatazu w ziarnach glaukonitu (RS) pośrednio wskazują na udział rozkładającej się materii organicznej w tworzeniu się ziaren tego minerału. Zachowane w osadzie fragmenty ksylitów wykazują niski stopień uwęglenia, co jest typowe dla miękkiego węgla brunatnego. Świadczy to jednocześnie, że proces przeobrażeń zachodził pod stosunkowo niedużym nadkładem